Sfida e TikTok-ut i shtyn vajzat adoleshente në Kosovë të vetëlëndohen

Autoritetet në Gjakovë po hetojnë një sfidë të TikTok që po i shtyn vajzat adoleshente të vetëlëndohen. Komuniteti arsimor dhe prindërit janë të tronditur dhe po merren masa për ndërgjegjësimin e të rinjve për rreziqet e rrjeteve sociale

Kur Eranda Kumnova-Baci, inspektore e shkollës në Kosovë, mori telefonatën më 8 tetor, mendoi se duhej të zgjidhte një problem të përbashkët. Dhe zbuloi se dhjetëra vajza adoleshente në qytetin e saj po gjymtoheshin për të marrë pjesë në një sfidë TikTok. “Një nënë më thirri për të më thënë se vajza e saj, një nxënëse e klasës së pestë, ishte vetëlënduar me shoqet e saj ndërsa merrte pjesë në një sfidë të TikTok”, përshkroi inspektorja nga Gjakova, mkë qytet me 80 000 banorë në jugperëndim të Kosovës, për AFP.

Ajo u kërkoi menjëherë të gjithë mësuesve, drejtuesve arsimorë dhe psikologëve të shkollave të hetojnë. Ata identifikuan 22 raste të vetëlëndimit brenda pak javësh mes vajzave adoleshente në qytet. E para daton në janar. “Në fillim menduam se ato kishin lënduar vetveten – vullnetarisht – në duar, me sende të mprehta. Por pas ekzaminimeve mjekësore, kuptuam se disa vajza kishin dhjetëra prerje në të gjithë trupin”, shpjegon zonja Kumnova-Baci.

Gjakova, e njohur deri atëherë si vendlindja e disa veprimtarëve shqiptarë, u përmbys. “Nuk ishte vetëm një tronditje për komunitetin arsimor”, shpjegon znj. Kumnova-Baci. “Ishte një tronditje për të gjithë”.

TikTok, një nga rrjetet sociale më të njohura në botë me 1.5 miliard përdorues, e ka bazuar një pjesë të suksesit të tij në „sfidat“, fushata që ftojnë përdoruesit të krijojnë video duke riprodhuar diçka: një shaka, një këngë, një kërcim… ose gjymtimet.

Sipas nënës së njërës prej viktimave, fëmijët deri në 9 vjeç morën pjesë në sfidë pasi u përballën me video në TikTok. “Është si një lojë për vajzat e moshës 9 deri në 17 vjeç, të cilat riprodhojnë atë që shohin në TikTok,” shpjegon kjo nënë që preferon të japë vetëm inicialet e saj, E.Z. “Është bërë makthi im më i keq”, shton kjo grua, vajza e së cilës ka fotografuar çdo plagë të saj. Ashtu si prindërit e tjerë, ajo nuk pranon të japë emrin e saj. Për sa u përket autoriteteve lokale, ata ndaluan zbulimin e identitetit të viktimave, të gjithë të mitur.

Zyrtarisht, TikTok ndalon videot që promovojnë vetëlëndim ose vetëvrasje, transmeton portali Shtegu. Megjithatë, ekspertët, studiuesit, mjekët dhe prindërit kanë paralajmëruar prej vitesh për efektin e rrjeteve sociale në shëndetin mendor të përdoruesve të tyre – veçanërisht të rinjve. Varësia, ngacmimet, mungesa e vetëvlerësimit… rreziqet dihen.

Në vitin 2023, kirurgu i përgjithshëm i Shteteve të Bashkuara, Vivek Murthy, i bëri thirrje qeverisë amerikane të marrë masa për të mbrojtur përdoruesit e rinj të rrjeteve sociale.

“Ne po përballemi me një krizë kombëtare të shëndetit mendor që prek të rinjtë dhe mediat sociale janë një faktor kryesor, të cilin duhet ta trajtojmë urgjentisht”, shkroi Dr. Murthy në një opinion zyrtar. Në Gjakovë, sipas njerëzve me të cilët foli AFP, një pjesë e madhe e viktimave e panë vetëgjymtimin si një mënyrë për të kapërcyer trishtimin e tyre. Të tjerë donin të testonin rezistencën e tyre ndaj dhimbjes.

“Është tepër e vështirë për ne të pranojmë se fëmijët tanë qëllimisht e dëmtuan veten e tyre,” pranon Besfort Krasniqi, një menaxher biznesi 45-vjeçar dhe baba i tre fëmijëve. “Nuk është vetëm një problem, është më shumë se kaq. Është jashtëzakonisht shqetësuese”, shton Qendresa Hoti, parukierja 32-vjeçare. “Fëmijët e mi janë ende të vegjël dhe nuk jam i shqetësuar drejtpërdrejt, por frika jonë po rritet ashtu si edhe fëmijët tanë”.

Për të luftuar këtë tendencë, komuniteti arsimor ka nisur nisma të reja për të alarmuar studentët për rreziqet që sjellin rrjetet sociale. Për Mirevete Azirin, psikologe, këto akte skarifikimi lidhen me siguri me “qasje të pakontrollueshme në rrjetet sociale, edhe kur fëmijët janë në shkollë apo me familje”.

Sistemi i drejtësisë kosovare e ka marrë rastin dhe ka hapur hetime, ka konfirmuar për AFP zëdhënësi i prokurorisë, Drin Domi. Sipas tij, policia është autorizuar që “të marrë të gjitha masat” për zbardhjen e kësaj çështjeje. Por për disa, zgjidhja e vetme do të ishte thjesht ndalimi i aplikacionit. „Shteti duhet të ndalojë TikTok“, fshin E.Z. “Aplikacioni publikon gjithçka. Edhe përmbajtja më e rrezikshme!”