Reportazh mbresëlënës francez për Shqipërinë

14:37:53               2019-05-27

Historia e këtij vendi që ndodhet në udhëkryqin e rrugëve të mëdha të lashta që lidh Lindjen dhe Perëndimin, filloi disa shekuj para Krishtit.

Është një mjedis i gjelbër në afërsi të fshatit Pojani, jo shumë larg lumit Vjosa. Më poshtë, në fushat e Myzeqesë përzihen në një kolorit të çuditshëm, fushat e mëdha me lule të çelura, serra ultramoderne dhe fushat e vogla ku bari punohet me krahë, qytetet ku banesat e mjerueshme dhe ndërtimet e papërfunduara, përveç shtëpive me ngjyra të freskëta dhe prej pelushi. Në rrugët e stërmbushura me Mercedesët e mëdhenj, po ashtu zvarriten karrocat e tërhequra nga gomarët.

Pak më lart, në mesin e ullinjve, në shpatije qëndrojnë gërmadhat e greko-romake, pjesa më e rëndësishme e Shqipërisë, me ato të Butrintit në jug të vendit. Në veçanti gërmadhat e një teatri, Odeoni i mbuluar dhe një arenë ku takohej këshilli i qytetarëve. Pak më tutje, një obelisk qëndron 3 metra i lartë.

Këto gërmadhe greke dhe romake flasin me elokuencë të së kaluarës së shquar të Shqipërisë. Të paktën dymbëdhjetë shekuj para Krishtit, ilirët, njerëz me origjinë indo-europiane, arritën në Ballkan ku ata prosperuan, të ndarë në disa fise. Në këtë rajon jetonte fisi i Taulantëve, shkruan „La Croix“, njofton Shtegu.com. Është në këtë territor, pranë lumit Vjosa, jo shumë larg nga deti Adriatik, që në shekullin VI para Krishtit. kolonitë greke nga Corcyra (Korfuzi i sotëm) dhe Korinthi themeluan një qytet të parë të quajtur Gylaceia, pastaj Apolloni, për nder të zotit grek.

Ky qytet i lashtë, i cili do të zë njëqind hektarë dhe do të strehojë më shumë se 40.000 banorë, prosperon shumë shpejt përmes bujqësisë dhe tregtisë së skllevërve, sepse porti i tij, që ishte në gjendje të pranonte me qindra anije në të njëjtën kohë – mundësonte të bashkohet me Brindisin, Selanikun dhe Bizantin.

Duke u shndërruar në qytet-shtet, ai është në duart e aristokratëve grekë, edhe nëse popullsia vendore mbetet kryesisht e përbërë nga vendas me origjinë ilire.

Tre shekuj më vonë, rajoni hyn në deltën e Perandorisë Romake. Apollonia po përjetonte një bum të ri. Ciceroni thoshte, është një „magna urbs i gravis“, me fjalë të tjera një qytet i madh dhe me ndikim, informon Shtegu.com. Në shekullin e katërt të epokës sonë, një tërmet devijoi rrjedhën e lumit Vjosa, thahet porti dhe e kthen tokën në një goditje të kripur nga malaria. Apollonia bie dhe zhytet në harresë. Është dashur të pritet që në shekullin IX krishterët të ndërtojnë një manastir më poshtë, duke përdorur disa gurë të lashtë dhe më pas, në fund të shekullit XII, kisha Shën Maria, e cila është ende e dukshme.

Që nga viti 2012, është instaluar një muze, ku hapësirat ofrojnë një udhëtim kronologjik. Mund të zbuloni statuja, reliefe dhe sarkofagë gjetur nga arkeologët, të cilët në kohën e francezit Leon Rey në vitet 1920-1930, vazhdojnë të eksplorojnë këtë qytet të rizbuluar në shekullin e nëntëmbëdhjetë. Pjesë të tjera mbahen në Muzeun Kombëtar në Tiranë.