Enver Rama do të pensionohet, aktivisti shqiptar që ndihmoi shumë azilkërkues në integrimin e tyre në Zvicër

116 Lexime

Enver Rama ka 20 vjet që formëson koordinimin e azilit të qarkut. Ai dhe gruaja e tij erdhën në Zvicër si refugjatë në vitin 1991. Pra, ai i njeh të dyja palët dhe ka një mendim të qartë. Tani ai po pensionohet

 

Mund të shkruante një libër, thotë Enver Rama. Në fillim të daljes në pension dhe në fund të karrierës së tij profesionale do të ketë të paktën një artikull gazete. Rreth tij dhe 20 vjet histori azili në rrethin e Andelfingenit.

 

Nga mesi i shkurtit, 65-vjeçari do të largohet nga zyra e koordinimit të azilit të rrethit Andelfingen, që është një rast i veçantë. Diku tjetër në kanton, komunat kujdesen individualisht për refugjatët. Në Weinland ata u bashkuan për të krijuar një zgjidhje rrethi 27 vjet më parë. Në pjesën më të madhe të kohës, Enver Rama i dha formë historisë së tyre.

 

“Ikja është një zgjidhje emergjente”, thotë Enver Rama. Ai dhe bashkëshortja e tij kishin studiuar dhe nuk kishin menduar kurrë të emigronin. Me një diplomë për administrim biznesi në xhep, ai donte një punë (puna e tij e ëndrrave ishte mësuesi), por përkundrazi u akuzua për veprimtari politike në vitin 1986, u dënua dhe u burgos për katër vjet e gjysmë. “Duhej të largoheshim”, thotë ai. Mundësia për t’i dhënë formë jetës së tij në atë kohë ashtu siç dëshironte, nuk ekzistonte për të në Kosovë.

 

Ata zgjodhën Zvicrën, erdhën në tetor të viti 1991 në qendrën e atëhershme kantonale të tranzitit Hotel Bad në Kleinandelfingen dhe u bënë të dobishëm. Ata shpejt filluan të gatuanin për rreth 60 persona të pranishëm dhe të koordinonin punët. Pas gjashtë muajsh, ata u njohën si refugjatë dhe gjetën strehim me fëmijën e tyre të parë në një banesë me 4.5 dhoma në Zollikon – me shtatë të tjerë, “një banesë e përbashkët”, thotë ai. Ndalesat e mëtejshme ishin Wädenswil, Horgen dhe Dübendorf, ku ata qëndruan dhe rritën katër fëmijë. Tani familja ka tre nipër e mbesa. Fëmijët e saj kanë studiuar inxhinieri mekanike dhe biologji.

 

Fillimi ishte i vështirë. Shqiptarët e Kosovës nuk kishin reputacion të mirë, thotë Enver Rama. “Çdo ditë duhet të tregoje me veprime se je një person që dëshiron dhe mund të bëjë diçka”, thotë ai. Ai mund të fliste frëngjisht, por jo gjermanisht. Diploma nga Prishtina nuk llogaritej fare. Ai mësoi gjuhën dhe u punësua në qendrën transitore të Organizatës së Azilit Cyrih (AOZ) si mbikëqyrës për refugjatët e tjerë në fazën e parë të procesit të azilit.

 

Enver Rama u bë një ndërmjetës ndërkulturor dhe përkthyes për shqip-gjermanisht, shpesh për shkolla, filloi ndërmjetësimin, kreu një diplomë pasuniversitare si punonjës social dhe një master në Lucern. Kur qendra AOZ u mbyll në vitin 2005, u krijua mundësia në koordinimin e azilit të distriktit Andelfingen, shkruan gazeta „Andelfinger Zeitung“. Adresa e vendit të ri, Schaffhauserstrasse në Kleinandelfingen, kishte një domethënie tjetër.

 

Që atëherë, tema kryesore e tij ka qenë integrimi. “Motivoni, këshilloni dhe mbështesni njerëzit në mënyrë që ata të gjejnë një mënyrë”. Për të, është e qartë se kjo rrugë mund të arrihet vetëm përmes punësimit – puna dhe karriera janë qendrore. “Pa punë nuk ka integrim”, thotë ai.

 

Azilkërkuesit nuk mund ta menaxhojnë vetveten. Por me mbështetje funksionon. Por sa më gjatë të zgjasë procesi, aq më i vështirë bëhet integrimi. Një punëdhënës nuk ka nevojë të dijë pse dikush nuk ka punuar për pesë vjet dhe tani po kërkon punë. Megjithatë, ekziston një pikëpyetje dhe kështu pengesa e parë.

 

Enver Rama ndjehej rehat në rolin e ndërmjetësimit në vendin e menaxhueshëm të verërave. Ndërsa punonjësit në zyrat e tjera të koordinimit të azilit u ulën kryesisht në kompjuter dhe ishin përgjegjës për menaxhimin e rasteve, ai mbulonte të gjithë zonën: nga gjetja e akomodimit deri te kontaktet me zyrtarët lokalë, bashkitë, shkollat, bizneset dhe policinë. Në takime me njerëz të sferës së tij, ai gjithmonë bënte shaka se edhe bukën e piqnin vetë, thotë ai duke qeshur. Shkathtësia e punës së tij është një nga arsyet pse ai e bëri atë për kaq shumë kohë.

 

Varfëri, luftë, mungesë perspektive, persekutim. Arsyet pse njerëzit ikin janë komplekse. Enver Rama i njeh. Dhe ai i njeh valët që nxisin konflikte, i fundit në 2022 me luftën në Ukrainë, e cila „ndryshoi gjithçka në aspektin e numrave“. Gjatë 20 viteve të tij në zgjidhjen e rrethit, 80 për qind e vizitorëve ishin familje dhe 60 deri në 80 fëmijë shkollorë çdo vit. 60 deri në 70 për qind e refugjatëve do të mund të integroheshin, 80 për qind e fëmijëve. Kjo është mirë për vetë njerëzit, por edhe për Zvicrën.

 

Gjëja më e mirë për të është kur njerëzit mund të jetojnë të pavarur nga kujdesi. Ndihma sociale është një gjë e mirë, për një periudhë të caktuar kohe, derisa njeriu të jetë gati të jetojë si dhe ku të dojë. Përveç të drejtave, ka edhe përgjegjësi, përsëriste ai gjithmonë, transmeton portali Shtegu. Si një ish-refugjat, ai kujdeset për refugjatët e tjerë – kjo ka avantazhe dhe disavantazhe, thotë ai. Gëzimi i tij është të mbështesë njerëzit në mënyrë që ata të gjejnë rrugën e tyre. Ai dha gjithë energjinë e tij dhe bëri të pamundurën për të siguruar që njerëzit të mund të integroheshin. Fjala kyçe këtu është “lënia e lirë” kërkon bashkëpunimin e azilkërkuesve. “Gjithmonë ka probleme”.

 

Kosova është e pavarur që nga viti 2008 dhe është njohur nga shtete të ndryshme, përfshirë edhe Zvicrën. Enver Rama beson se shteti i ri po shkon mirë, por jo i krahasueshëm me të kaluarën. Prishtina gjithmonë ka qenë qytet, por tani është bërë metropol. Një pjesë e familjeve të tyre jetonin atje dhe udhëtonin vetë dy-tri herë në vit. Lidhja është e fortë. Por ai ndihet vendor i vendit të veres. Ai njeh çdo cep dhe rrënjët po bëhen gjithnjë e më të dendura. “Këtu ndjehem si në shtëpinë time”.

 

Enver Rama i është mirënjohës Zvicrës për mundësitë që i ofroi vendi dhe vlerat që mundi të përçonte dhe kështu të lumturonte mijëra njerëz. “Njerëzit kanë burime. Disave u duhet një shans i dytë”.

 

Ai është në paqe me atdheun e tij të vjetër. Dhe tash e rreth dhjetë vjet nuk ndjehet më i stigmatizuar si shqiptar i Kosovës. Në atdheun e ri, bashkëatdhetarët tashmë janë aktivë në të gjitha fushat. Jo vetëm në futbollin e Xhakës dhe Shaqirit. I pari në këtë fushë ishte Milaim Rama, me të cilin, megjithatë, nuk ka lidhje farefisnore aq sa edhe me kryeministrin shqiptar Edi Rama. Këtë do ta përmendte edhe Enver Rama në librin e tij.