Aktivistja Vlore Krug flet për vrasjen e hershme të Sadri Berishës në Gjermani

Babai i Vlore Krug erdhi në Gjermani si punëtor mysafir nga ish-Jugosllavia në vitin 1970. Kur shoku i tij Sadri Berisha u vra në një atentat me motive racore në vitin 1992, ajo ishte vetëm 12 vjeç. Në intervistë për portalin „heimatkunde.boell.de“ të përshtaur nga portali Shtegu ajo flet për kujtesën dhe pluralizmin, librin e saj për fëmijë „Feenritter“ dhe detyrën për të ngritur zërin kundër racizmit

E dashur Vlore, ju botuat një libër për fëmijë të quajtur „Feenritter“ në vitin 2022. Kur dhe si ju lindi ideja për të shkruar një libër për fëmijë? Si u krijua?

Djali im ishte vetëm tre vjeç dhe i kam lexuar shumë libra për fëmijë. Me çdo libër më bëhej më e qartë se nuk identifikohesha me këto histori. Nuk u përfshinë as diversiteti në aspektin e klasës shoqërore, as në aspektin e përvojave të migrimit apo edhe të luftës. Personazhi kryesor i historisë sime, fëmija Kim, jam unë. Jam rritur me një nënë që punonte si pastruese. Shpresoj që fëmijët e mi të krijojnë një imazh pozitiv për profesionet që janë të vlefshme për të gjithë ne, duke njohur edhe privilegjet e tyre. Për shembull, kur Kim vesh rroba të përdorura jo si një mënyrë jetese, por për nevoja financiare. Emigrantët jetojnë në një shoqëri paralele vetëm nëse jeta e tyre mbetet e padukshme në mediat tona. Duhen dy për t’u integruar. Pjesëmarrja dhe dukshmëria fillojnë në raftin e librave për fëmijë.

Babai juaj erdhi në Gjermani në vitin 1970 si i ashtuquajturi mysafir dhe në vitet 1990 ishte kryetar i shoqatës Fazli Grejçevci – një nga shoqatat më të mëdha të punëtorëve shqiptarë në Gjermani. Natën e 8 korrikut 1992, Sadri Berisha, një punëtor mysafir nga Kosova, u vra në një atentat me motive racore në Kemnat (Baden-Württemberg), dhe babai juaj u mor nga policia nga kantieri të nesërmen në mëngjes për të ndihmuar. Si e trajtojnë të rinjtë faktin që njerëzit në mjedisin e tyre të afërt bien papritur viktimë e një sulmi me motive racore?

Më ka habitur gjithmonë që prindërit e mi e kanë marrë këtë si të mirëqenë. Ndoshta ishte vetëm pjesë e „paketës së Gjermanisë gjithëpërfshirëse“. Asnjëherë nuk u fol realisht. Në atë kohë isha vetëm dymbëdhjetë vjeç. Heshtja na dha më shumë paqe sesa fjalët – paqe dhe forcë për t’u integruar.

Vetëm 31 vjet më vonë, kur babai im bëri një operacion të rëndë dhe ne nuk e dinim nëse do të mbijetonte, guxova të bëja pyetjen: Çfarë kishte ndodhur saktësisht atëherë dhe kush ishte ky shok? Pastaj kërkova emrin e tij në internet. Gjeta një artist, Klaus Illes, i cili jetonte vetëm pak metra larg vendit të krimit dhe që nuk mundi ta linte kurrë këtë çështje vrasjeje. Në faqen e tij të internetit ai kishte shkruar një kronologji të vrasjes me motive racore. Klaus Illes u prek thellë që kontaktova me të pas gjithë këtyre viteve dhe arrita të gjej familjen e Sadri Berishës në Kosovë. Unë gjithashtu munda ta filmoja babanë tim si një dëshmitar bashkëkohor dhe ta tregoja historinë e tij si instalacion në ekspozitën „Racizmi i klasit të parë“ në Shtutgart Stadtpalais. Më duhej ta montoja vetë filmin dhe ta transkriptoja pjesërisht. U desh shumë forcë sepse ndjeva dhimbjen në kujtimet e tij – tronditjen kur gjeti trupin.

Familja e Berishës, veçanërisht mbesa e tij, e cila nuk pati fatin ta takojë dhe tani studion për mjekësi, na është shumë mirënjohëse për këtë kulturë kujtimi. Në atë kohë, tre fëmijët e Berishës thjesht kishin një arkivol me trupin e babait të tyre dërguar në fshatin e tyre kosovar. Nuk kishte asnjë vazhdim.

A ishte mënyra juaj personale për të përballuar ngjarjen traumatike kontakti me artistin Klaus Illes dhe familjen e Sadri Berishës?

Për mua nuk është një traumë. Përkundrazi, ndihem si fati që unë arrita t’i bashkoj të gjithë këta njerëz dhe të ndaj këtë histori – veçanërisht në këto kohë kur racizmi po rishfaqet. Ndihem shumë i përulur dhe i detyruar të flas, sepse e di që racizmi vret. Arma e vrasjes ishte një shkop bejsbolli. Fatkeqësisht edhe sot e kësaj dite nuk ka asnjë memorial për vrasjen e Sadri Berishës. Të paktën unë munda të krijoja një hyrje në Wikipedia për të.

Prindërit e mi ishin gjithmonë shumë mirënjohës ndaj Gjermanisë për mundësitë që u jepeshin si punëtorë mysafirë. Nuk u shkonte kurrë ndërmend se mund t’u ishte bërë padrejtësi. Por diskriminimi dhe racizmi nuk duhet të merren kurrë si të mirëqenë në një shoqëri.

Kjo vrasje ishte një nga shumë sulmet ekstremiste të krahut të djathtë në vitet 1990, dhe megjithatë shumë nga këto të ashtuquajtura „raste të izoluara“ nuk ishin të pranishme në raportet e mediave. Si e shpjegoni këtë dhe a shihni paralele apo dallime me raportimet aktuale mbi rreziqet e ekstremizmit të djathtë?

Përsa i përket raportimit, jam pak e dyshimtë. Nuk duhet nënvlerësuar që raportet e shtuara mund të çojnë gjithashtu në krime kopjuese. Statistikat e besueshme dhe pikat e raportimit janë më të dobishme në vlerësimin e zhvillimeve. Në përgjithësi, do të doja të shihja më shumë fakte dhe transparencë. Do të ishte veçanërisht e rëndësishme që krimet e kryera nga njerëz me prejardhje migrimi të mos shfrytëzohen për të nxitur fushatat.

Raportimi negativ për kosovarët në vitet 1990 madje bëri që kosovarët në shtëpi të shikonin me përçmim kosovarët e diasporës dhe t’u jepnin pseudonimin „Shaci“ (nga gjermanishtja „Schatzi“). Për të qenë i sinqertë, edhe unë u preka nga ky racizëm i brendshëm. Si adoleshente, më vinte turp për origjinën time.

Si ndiheni kur merrni parasysh sukseset elektorale të AfD-së në tre zgjedhjet e fundit shtetërore?

Ndjej një trishtim të thellë – jo për zgjedhjen e AfD-së, por për faktin që asnjë parti tjetër nuk arrin të zhvillojë një vizion pozitiv dhe alternativë reale për Gjermaninë. Sipas parashikimeve të Institutit DEZIM, 50% e popullsisë gjermane do të ketë një sfond migrimi deri në vitin 2030. Gjermania tashmë renditet e dyta në botë për sa i përket numrit absolut të njerëzve me histori migrimi dhe e treta në numër relativ. Vetëm Australia dhe Kanadaja janë përpara nesh në përqindje kur bëhet fjalë për „super-diversitetin“ dhe diversitetin.

Në vend të polarizimit të mëtejshëm, ne duhet të fokusohemi në parimin e pluralizmit për të përballuar sfidat e së ardhmes sonë të përbashkët. Të kërkosh zgjidhje në të kaluarën është si të përpiqesh të zgjidhësh problemet e sotme me mjetet e së djeshmes – ne kemi nevojë për një vizion që ndërtohet mbi diversitetin e shoqërisë sonë dhe shikon nga e ardhmja.

Një shembull i mirë për këtë është Kanadaja: atje diversiteti shihet si një forcë dhe promovohet në mënyrë specifike. Shteti dhe shoqëria punojnë së bashku për të krijuar një kulturë në të cilën diversiteti është i natyrshëm dhe i sjell dobi të gjithëve. Gjermania mund të mësojë shumë nga kjo qasje – një vizion pozitiv që i sheh dallimet tona si një pasurim dhe jo si pengesë.

Shqetësimet për një qeveri populiste të krahut të djathtë në Gjermani po rriten në komunitetin e emigrantëve. Shumë njerëz po mendojnë të largohen nga Gjermania nëse AfD formon një qeveri. A keni pasur përvoja të ngjashme në mjedisin tuaj?

Sot kam luksin absurd të kem lëkurë të bardhë, të flas gjermanisht pa theks dhe tani të kem një emër shumë gjerman. Unë dhe familja ime nuk përjetojmë racizëm të përditshëm. Për shumë nga miqtë e mi, megjithatë, gjërat janë të ndryshme – disa madje hezitojnë të bëjnë udhëtime në zonat përreth të Brandenburgut në fundjavë. Po, njerëzit po blejnë gjithnjë e më shumë tokë jashtë vendit, po bëjnë plane se kur do të shesin pronat e tyre në Gjermani dhe po ngarkojnë dokumente të rëndësishme në retë. Por duhet të jemi të sinqertë: kjo është një rrugëdalje që është në dispozicion vetëm për disa. Kjo kërkon burime financiare dhe një shkallë të caktuar fleksibiliteti.

Për personat me aftësi të kufizuara ose probleme shëndetësore, emigrimi shpesh nuk është real, pasi shumë vende ofrojnë vetëm mbështetje të kufizuar. Për shumë njerëz nga komuniteti LGTBQ+, emigrimi është gjithashtu i rrezikshëm ose thjesht i pamundur, në varësi të situatës ligjore dhe pranimit shoqëror në vendin e destinacionit. Dhe pastaj mbetet pyetja: Ku? Ne po shohim një zhvendosje në të djathtë në mbarë botën dhe kjo nuk e bën vendimin më të lehtë. Qëndrimi dhe lufta për ndryshim – veçanërisht për ata që nuk kanë alternativë – për mua është solidaritet në veprim.

Për Friedrich Merz, autorët e librave për fëmijë duket se kanë një ekzistencë që mund të përdoret lehtësisht për të shpifur kundërshtarët politikë. Ndonjë koment për këtë?

Ndoshta zoti Merz duhet t’i hedhë një sy veprave të vëllezërve Grimm – historitë që kanë formësuar ndjeshëm kulturën dhe gjuhën tonë gjermane përmbajnë mesazhe të qarta kundër abuzimit me pushtetin dhe për mbrojtjen e më të dobëtve. Dhe fëmijët tani janë bërë pakicë pa mbrojtje.

***************************************************************************************************************************

Vlore Krug studioi letërsi në Tübingen dhe Boston. Ajo përfundoi MBA-në e saj në Berlin dhe në Liqenin e Konstancës dhe bëri debutimin e saj si autore e librave për fëmijë në vitin 2022 me Feenritter. Vlore Krug është një menaxher me përvojë ndryshimi dhe zhvillues organizativ që ka shoqëruar me sukses kompani të shumta përmes transformimeve dixhitale. Ajo është e përkushtuar ndaj vendeve të punës gjithëpërfshirëse dhe të drejta dhe përdor platformën e saj në LinkedIn për të rritur ndërgjegjësimin për çështje të rëndësishme si diskriminimi strukturor. Në kohën e saj të lirë, ajo është e apasionuar pas bashkimit të njerëzve – qoftë përmes organizimit të festivalit të parë të tangos në Prishtinë, udhëheqjes së Lean In Circles në Berlin apo përfshirjes në shoqërinë civile me Prindërit kundër së Drejtës. Ajo jeton në Berlin me burrin dhe dy djemtë e saj.