Shkupi me rekord negativ në Europë, por edhe në botë

Shkupi, kryeqyteti i Maqedonisë së Veriut, është qyteti me ndotjen më të madhe në Europë. Banorët nuk mund të ventilojnë ose të dalin jashtë për të paktën tre muaj në vit. Çfarë duhet të ndodhë që nga qyteti të zhduket ndotja?

Një shtresë e trashë varet mbi Shkup. Për shumë ditë në vit duket sikur është me mjegull. Gazrat e shkarkimit dhe ajri i ndotur janë dërrmuese dhe të rënda. Shkupi ndodhet në një luginë në Ballkan, shkruan „Stern“. Kryeqyteti i Maqedonisë së Veriut, me mbi 500,000 banorë, është i rrethuar me male. Sidomos në dimër, kjo sjell probleme shëndetësore në qytet, sepse atëherë ajri i ndotur bllokohet nga malet. Ajri i ngrohtë nga jashtë shtyn ajrin e ftohtë dhe të rëndë poshtë në luginë dhe nuk mund të devijojë. Rezultati: Për shkak të vendndodhjes në ultësirë të qytetit, banorët duhet të jetojnë në ndotje.

Shkupi renditet rregullisht në vendin e parë midis qyteteve me ndotjen më të madhe të ajrit në Europë, nganjëherë ai e kryeson listën negative edhe në të gjithë botën dhe ndonjëherë përfundon përpara Pekinit dhe Neë Delhit, të cilët njihen si fortesa të ndotjes. Në vitin 2018, ndotja e ajrit në Shkup tejkaloi udhëzimet e BE-së për 202 ditë të tëra. Për shtatë muaj të vitit kishte kushte ajri që ishin kryesisht të dëmshme për shëndetin.

Sa për krahasim: Në Shtutgart, alarmi i imët i pluhurit nxitet menjëherë pasi vlerat e grimcave të ndotura të vogla dhe të dëmshme tejkalojnë një ngarkesë prej 80 miligramë për metër kub. Në dimër në Shkup vlera mesatare është rreth 2.5 herë më e lartë. Ndonjëherë maten më shumë se 600 miligramë për metër kub.

Shkupi është një qytet i varfër – paga mesatare në muaj është rreth 250 euro, informon Shtegu.com. Ngrohja shpesh është jo vetëm me dru, por edhe me plastikë. Kjo plastikë lëshon ndotës në ajër. Kësaj i shtohet edhe fakti se shumica ngasin vetura shumë të vjetra sepse sistemi i transportit lokal është i zhvilluar dobët. Megjithëse janë të lira, ato nuk i plotësojnë kërkesat e zbatueshme këtu për sa i përket vlerave të gazit të shkarkimit. Përpos këtyre, janë edhe termocentralet dhe fabrikat që shtyjnë lirshëm sasi të mëdha të ajrit të ndotur në mjedis. Për shkak se Maqedonia e Veriut nuk është një shtet anëtar i BE-së, vendi nuk ka pse t’i përmbahet udhëzimeve dhe vlerave maksimale që zbatohen atje.

Se çfarë efekte ka kjo në veçanti në dimër, BBC-së i ka rrëfyer 16-vjeçari Kosta Barsov: „Nëse dal me qenin tim, duhet të ndryshoj rrobat sepse rrobat e mia kundërmojnë“. Pas diplomimit, ai dëshiron, si shumë të rinj të tjerë, të largohet nga Shkupi. „Është dëshpëruese“, tha Barsov për BBC., transmeton Shtegu.com. „Ne vërtet nuk mund të kalojmë kohën jashtë ose ventilimin për tre muaj në vit“. Shumica e shohin largimin si zgjidhje e vetme, sepse nuk ka asnjë shenjë të përmirësimit të rrethanave.

Aplikacioni „AirCare“ është mjeti më i rëndësishëm për banorët për të mësuar në lidhje me nivelet në ndryshim të ndotjes së ajrit në qytet. Aplikacioni tregon cilësinë e ajrit përreth përdoruesit.Nëse tregon një rreth të gjelbër, cilësia e ajrit është e mirë, e verdhë do të thotë që ajri është i ndotur, por ende brenda objektit të kërkesave të BE-së. E kuqe ose e errët do të thotë që ndotja e ajrit është aq e lartë sa mund të dëmtojë shëndetin. Shumë banorë të Shkupit vuajnë nga kolli dhe gulçimi. Infeksionet e frymëmarrjes dhe tumoret janë gjithashtu ndër fotografitë klinike. Fëmijët në veçanti vuajnë nëse mushkëritë e tyre nuk mund të përpunojnë përmbajtjen e ulët të oksigjenit, siç raporton BBC.

Pak më lartë duket pak më mirë. Eli Pesheva jeton në mal. Ajo u transferua atje pasi pjesë të familjes së saj kishin probleme shëndetësore për shkak të ndotjes së ajrit. Pesheva i tregon BBC-së se në dimër, kur nga qendra shkojnë në shtëpi, ata depërtojnë nëpër ndotjen e ajrit. „Është sikur të ngasësh nëpër retë e qiellit“. Ndotja e ajrit ndonjëherë duket si një batanije e trashë e re që varet poshtë qytetit – nëse lihet pas, cilësia e ajrit është shumë më e qartë, frymëmarrja bëhet më e lehtë.

Eli Pesheva përqendrohet te rinia, por ka frikë se gjithnjë e më shumë njerëz do t’i kthejnë shpinën qytetit. Për BBC-në, ajo thotë: „Nëse nuk të pëlqen diçka, duhet të luftosh për ta ndryshuar atë“. Shumë po e bëjnë këtë tani. Ata i janë bashkuar nismave mjedisore, kanë demonstruar ose pajisje të varura për matjen e cilësisë së ajrit në shtëpi.

Nuk është e parashikueshme që së shpejti do të ndryshojë diçka në këtë gjendje. Një hap i rëndësishëm do të ishte anëtarësimi në BE. Vendi po punon për të, informon Shtegu.com. Pastaj industria do të duhet të përputhet me kërkesat e BE-së dhe të rregullojë emetimet ndotëse. Kjo do të ishte një fillim. Sidoqoftë, politikanët duhet të ndryshojnë shumë parametra të tjerë, siç është ekspozimi ndaj veturave, në mënyrë që ndotjen e ajrit në qytet ta kenë nën kontroll të përhershëm.