Një vështrim rreth gjakmarrjeve që tronditën Zvicrën

Një çift dyshohet se kanë shkuar në Haute-Nendaz (VS) për të kryer një vrasje përmes hakmarrjes. Edhe pse kjo praktikë pothuajse është zhdukur, ajo ende ekziston në rajone të caktuara të botës. Madje ajo ka tronditur disa herë Zvicrën

Sy për sy, dhëmb për dhëmb. Ky citim i njohur popullor përmbledh në tre fjalë vetë konceptin e hakmarrjes. Është një akt hakmarrjeje ku vrasja e një anëtari të familjes, shlyhet me vrasjen e një anëtari të familjes së autorit. Edhe shkeljet e vogla të nderit mund të çojnë në konflikte vdekjeprurëse, por këto quhen vrasje nderi dhe, si gjakmarrja, i kanë rrënjët në kontekstin e nderit dhe besnikërisë familjare. Sapo të fillohet, është e vështirë të thyesh rrethin vicioz.

Këto parime ndjehen edhe në Zvicër, sepse edhe këtu në të kaluarën kanë ndodhur incidente të përgjakshme, shkruasn „Blick“, transmeton portali Shtegu. Gjakmarrja është një fenomen që ka shënuar gjithmonë historinë e njerëzimit, në disa kontinente. Në Europë, ajo ishte veçanërisht e rrënjosur në rajone të largëta të pellgut të Mesdheut, si Kreta, Siçilia dhe Korsika, dhe e njohur si gjakmarrja.

Por ajo është e rrënjosur thellë edhe në pjesë të tjera të botës, si në shoqëritë fisnore të Lindjes së Mesme dhe Azisë Qendrore, si dhe në rajonet malore të Shqipërisë. Edhe në Zvicër ka të dhëna që praktikohej deri në fillim të shekullit të 17-të.

Një fenomen global

Në disa zona të thella të Shqipërisë, për shembull, e drejta zakonore shqiptare, Kanuni, është famëkeq për rregullat e gjakmarrjes. Në disa raste, konflikte të tilla zgjidhen apo edhe falen me pagesën e “parave të gjakut”.

Koncepti i hakmarrjes, i quajtur kisas, ekziston edhe në ligjin islam, sheriat. Megjithatë, kjo bie në juridiksionin e gjykatave islame – kërkon një gjykim dhe ofron gjithashtu disa mundësi për pajtimin e palëve në konflikt. Kjo formë hakmarrjeje praktikohet edhe sot me emrin badal, për shembull në disa rajone të Afganistanit.

Me modernizimin e sistemeve juridike shtetërore, kjo praktikë ka rënë në shumë pjesë të botës. Megjithatë, gjakmarrja mbetet problem në disa vende.

Hakmarrje e përgjakshme apo vrasje nderi?

Rastet e gjakmarrjes janë të rralla në Zvicër, por ka pasur disa në të kaluarën, veçanërisht në kontekstin e Kanunit: një nga rastet më të njohura është vrasja e xhamisë së St. Gallenit në vitin 2014. Një burrë qëlloi viktimën e tij nga pas gjatë namazit. Hakmarrjes i ka paraprirë një mosmarrëveshje mes viktimës, personave të tretë dhe vëllait të autorit, i cili disa vite më parë ishte goditur me thikë gjatë mosmarrëveshjes.

Tashmë në vitin 1997, një hakmarrje e ngjashme me atë në Haute-Nendaz ndodhi në Gipf-Oberfrick (AG). Një kosovar 19-vjeçar erdhi më pas në Zvicër për t’u hakmarrë për dajën e tij të vrarë dhe nga ana e tij vrau një anëtar të familjes së arniqësuar me 17 plumba.

Të ashtuquajturat vrasje për nder, nga ana tjetër, janë më të shpeshta, përfshirë edhe në Zvicër. Por shpesh ndodhin brenda vetë familjes dhe shpesh fshehin probleme të tjera. Në vitin 2019, një burrë nga Dietikoni (ZH) vrau gruan e tij sepse ajo donte të ndahej prej tij. Një krim që atentatori e kishte justifikuar me “nder”.

Një shembull që tregon qartë se kufiri midis vrasjes për nder dhe femicidit mund të jetë shumë i hollë. Vrasjet për nderin shpesh planifikohen paraprakisht brenda familjes për të rikthyer „nderin e humbur“. Nuk është e pazakontë që ato të shqetësojnë gratë.