Ish-këshilltarja federale, Micheline Calmy-Rey: “Qeverisja e Kosovës sot do të më shkaktonte dhimbje”

Nga viti 2003 deri në 2011, këshilltarja federale e PS-së, Micheline Calmy-Rey, formoi një politikë të jashtme aktive zvicerane. Në një intervistë për SWI swissinfo.ch, përshtatur nga portali Shtegu ajo kujton kohën kur u themelua shteti më i ri në Evropë

SWI swissinfo.ch: Zonja Calmy-Rey, ju jeni qytetare nderi e Kosovës. Kur ka qenë hera e fundit që keni qenë në vend?

Micheline Calmy-Rey: Në fund të nëntorit të kaluar. Isha atje me një fondacion që drejtoja për të gjetur tokë të përshtatshme për të ndërtuar një shtëpi të moshuarish.
Pas projektit qëndron një sipërmarrës i suksesshëm zviceran që flet frëngjisht, i cili edhe vetë i përket diasporës që financon projektin e shtëpisë së të moshuarve. Kjo gjithashtu tregon se kosovarët në Zvicër janë shumë mirë të integruar, kjo është një histori suksesi.
Sipas Entit Federal të Statistikave, gati 300 mijë njerëz thonë se shqipja është gjuha e tyre e parë në shtëpi. Diaspora e Kosovës në Zvicër është shumë e madhe. A është kjo shtëpi e planifikuar për të moshuarit e destinuar për zviceranët e moshuar kosovarë që duan të kalojnë pensionin e tyre në vend?

Është shtëpi për popullatën kosovare, jo për të kthyerit nga Zvicra. Projekti ka për qëllim përhapjen e konceptit të shtëpive të pensionistëve në Kosovë, pasi është një vend i varfër pa shtëpi gjithëpërfshirëse të të moshuarve.

Është shtëpi për serbët dhe shqiptarët e Kosovës, popullsia në këtë rajon është e përzier. Tani kemi gjetur pronën, tani sipërmarrësi duhet të rregullojë financimin. Gjatë vizitës sime jam pritur edhe nga presidentja Vjosa Osmani, kryeministri dhe anëtarë të tjerë të qeverisë.

Duket se keni shumë lidhje në Kosovë. Jeni shpesh aty?

Jo shumë shpesh, jo. Para kësaj kam takuar për herë të fundit kryeministrin Albin Kurti në Cyrih. Kur ai ishte atje për të nënshkruar një memorandum mirëkuptimi me partinë time, PS Socialdemokrate.

Gjatë vizitës sime të vitit të kaluar, kam qenë gjithashtu në gjendje të flas me qeverinë e Kosovës për sfidat kryesore të Kosovës. Sigurisht, prioriteti i parë i vendit është njohja nga më shumë vende. Aktualisht, rreth njëqind vende Lidhje të jashtme e njohin Kosovën.

Cila është përshtypja juaj për kryeministrin Albin Kurti? Lëvizja e tij Vetëvendosje paraqitet si kundërprogram ndaj partive të mëparshme politike në Kosovë.

Kam punuar mirë me të gjithë bashkëbiseduesit nga Kosova, qoftë Albin Kurti apo Hashim Thaçi apo dikush tjetër.

Ish-kryeministri Hashim Taçi është sot në gjyq në Hagë për krime të mundshme për të drejtat e njeriut. Si e keni përjetuar Thaçin si ministër i Jashtëm?

Unë nuk e lejoj veten të bëj ndonjë gjykim gjykues për homologët e mi politikë. Ai ishte kryeministër i Kosovës dhe kishte shumë njohuri për Zvicrën, gjermanishtja e tij zvicerane është gjithashtu shumë e mirë.

Figura politike që më bëri më shumë përshtypje në Kosovë ishte presidenti pacifist Ibrahim Rugova, babai i pavarësisë. Në vitet 2000, nën kujdesin e Kombeve të Bashkuara, e vlerësova punën me homologët kosovarë. Ajo funksionoi mirë.

Ku i shihni sfidat e Kosovës sot, në kontekstin e ri gjeopolitik?

Unë do të thoja se lufta në Ukrainë ndryshoi situatën. Vendet në Ballkanin Perëndimor janë bërë strategjikisht më të rëndësishme. Dhe këto vende janë shtete të reja, marrëdhënia me Rusinë është asimetrike dhe jo gjithmonë e lehtë.

Në këtë kontekst, Kosova ka nevojë për njohjen e shteteve tjera në mënyrë që të ketë qasje në organizatat ndërkombëtare. Ai do të donte të ishte anëtar i Bashkimit Evropian dhe aleancës mbrojtëse të NATO-s.

Qysh në vitin 2005, qeveria zvicerane u shpreh pro pavarësisë formale të Kosovës.

Po, statusin e Kosovës e kemi filluar shumë herët, disa vite pas luftës. Zvicra ishte vendi i parë që ngriti çështjen e pavarësisë së Kosovës.

Situata ishte e komplikuar: qëndrimi ndërkombëtar në atë kohë ishte se Kosova së pari duhej të përmbushte standardet ndërkombëtare për sa i përket të drejtave të njeriut dhe qeverisjes.

Kjo ishte e vështirë për palën kosovare, në atë kohë nuk kishte as qeveri e as shtet.
Në emër të Zvicrës, ne kemi mbrojtur një qasje të re: së pari qartësohet statusi dhe pasi qeveria e Kosovës të ketë filluar punën e saj, ne mund ta gjykojmë atë sipas përgjegjësisë së saj në lidhje me të drejtat e njeriut.

Kjo ishte deklarata e Zvicrës në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, me të cilën filluan diskutimet për pavarësinë e Kosovës në radhët e Kombeve të Bashkuara.

Zvicra luajti një rol të rëndësishëm, ajo gjithashtu kishte interes për një Kosovë të pavarur.

Cili ishte interesi i Zvicrës?

Komuniteti i madh kosovar në vend. Pas Gjermanisë, grupi më i madh i diasporës në Kosovë jeton në Zvicër – dhe në raport me popullsinë, sigurisht që ka shumë herë më shumë njerëz në Zvicër. Ishte me interes për ne që tensionet në Ballkanin Perëndimor po zvogëloheshin.

A ishit të befasuar kur Kosova shpalli pavarësinë e saj në dimrin e vitit 2008?

Më 17 shkurt 2008 u ftova në Misionin Katolik Shqiptar në Wil. Unë duhej të flisja në ceremoni. Mora trenin në Bernë dhe atëherë nuk ishte problem, por në stacionin e trenit Wil prifti erdhi drejt meje duke qarë.

Ai tha: „Zonjë, është një mrekulli ajo që na lejohet të përjetojmë.“ Pavarësia e Kosovës është shpallur. Ai ishte i pushtuar nga emocionet dhe masa po lëvizte vërtet. Të gjithë kosovarët e Wil-it ishin atje – dhe shumë të lumtur.

Më pas ishte e vështirë të bindja Këshillin Federal se nuk e kisha organizuar vizitën time në misionin shqiptar posaçërisht për festën e Pavarësisë. Por nuk mund ta parashikoja historinë.

Kanë kaluar dhjetë ditë ndërmjet shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe njohjes nga Zvicra. Cilat ishin debatet politike mes këtij 17 shkurti dhe njohjes formale nga Zvicra?

Ajo kishte nevojë për miratimin e Komisionit të Politikës së Jashtme dhe natyrisht edhe atë të Këshillit Federal. Në fund, ne njohëm pavarësinë e Kosovës pak a shumë në të njëjtën kohë me Bashkimin Evropian.

Për shkak se jo të gjitha vendet e Kombeve të Bashkuara ishin të gatshme të njihnin pavarësinë e Kosovës, vendi duhej të bënte një deklaratë të njëanshme të pavarësisë. Edhe pse shumë besojnë kështu, Zvicra nuk ishte vendi i parë që njohu pavarësinë e Kosovës.
Por ne ishim vendi i parë që donim të diskutohej. Dhe më pas, përmes diplomacisë zvicerane, ne ndihmuam që kjo të bëhej e mundur. Theksoj se ka një lidhje të fortë mes Kosovës dhe Zvicrës. Disa njerëz flasin për kantonin e 27-të të Zvicrës.

Nëse Kosova do të ishte vërtet kantoni i 27-të, Zvicrës do t’i duhej të bënte shumë më tepër në fushën e diplomacisë, por ndoshta edhe në aspektin e bursave dhe shkëmbimeve arsimore për të rinjtë kosovarë. A po bën ende Zvicra mjaftueshëm për të bërë drejtësi për lidhjet mes dy vendeve?

Sidomos në verë, kudo në Kosovë shihni targa zvicerane – dhe diaspora e Kosovës bën shumë. Por nuk mund të flas për qeverinë e sotme zvicerane. E di që ndihma është e pranishme në Kosovë – nuk e di përmasat apo fushat.

Por mendoj se Kosova është në rrugën e duhur. Pengesa e tij më e madhe janë tensionet me Serbinë. Po të isha kryeministër i Kosovës sot, do të kisha shumë dhimbje në qeverisjen e këtij vendi.

Në veri të vendit, ku shumica e popullsisë janë serbë, ekziston një sistem paralel i mirëqenies sociale. Ata kanë libra shkollorë të siguruar nga Serbia. Disa komunitete refuzojnë autoritetin e Prishtinës.

Është e vështirë të qeverisësh këtë vend. BE-ja po merr përsipër ndërmjetësimin mes Serbisë dhe Kosovës, por përgjegjësit, si përfaqësuesi special i BE-së Miroslav Lajčák dhe zyrtari i politikës së jashtme Josep Borrell, vijnë nga vende që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës.

Lajčák vjen nga Sllovakia dhe Borell nga Spanja. Pesë anëtarë të BE-së ende nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Përveç atyre të përmendura, këto janë Rumania, Greqia dhe Republika e Qipros.

Ndërmjetësuesit e BE-së po ndjekin një politikë që pjesërisht mbron ose shpëton Serbinë. Albin Kurtit po i kërkohet që t’i japë komuniteteve serbe më shumë autonomi.

Kundërtregtia për këtë do të duhej patjetër të ishte njohja e Kosovës nga Serbia. Por presidenti serb thotë se nuk do ta bëjë kurrë këtë. Aty qëndron problemi i Kosovës.

Sipas jush, a duhet që Zvicra të pozicionohet mes Serbisë dhe Kosovës, pavarësisht nga Bashkimi Evropian?

Jo, Zvicra nuk duhet të përpiqet të zërë vendin e BE-së. Por ndoshta mund të hyjë në dialog me qeverinë e Kosovës për modelet e qeverisjes që lejojnë diversitet.

Njerëzit në Kosovë kanë frikë të bëhen një Bosnje-Hercegovinë e dytë, por Zvicra mund të jetë një model për një alternativë.

Në Zvicër kemi një qeverisje shumë të veçantë që bashkon pakicat e ndryshme – gjuhësore dhe kulturore. Zvicra mund të jetë model për një sistem që mundëson bashkëjetesën e popullatës serbe dhe shqiptare në Kosovë.

Si ministre e Jashtme, ju përfaqësonit një politikë të jashtme proaktive. A është e vërtetë që ka mbetur pak nga ideja juaj për neutralitet aktiv në politikën e jashtme të sotme?

Për Ministrinë e Jashtme punojnë edhe diplomatë që kanë punuar tashmë me mua. Por siç thashë, nuk mund të flas për qeverinë aktuale, as për politikat e saj.

Për të pasur ndikim në skenën ndërkombëtare, nuk mjafton që një vend si Zvicra thjesht të deklarojë se është i disponueshëm për të ofruar zyra të mira.

Zyrat e mira kërkojnë që të mendoni vetë për dialogët e mundshëm dhe të analizoni situatën – edhe në lidhje me interesat e vetë Zvicrës. Nëse doni të bëni një ndryshim, nuk mjafton të deklaroni se jeni në dispozicion. (Swissinfo)